ThS. NGUYỄN VĂN ĐÔNG
Cần Đước cũng như vùng đất Gia Định xưa được khai phá hơn 300 năm. Ông bà từ miền Trung như Huế, Quảng Bình…vào theo đường biển bằng ghe bầu và ghé lại rất sớm ở vùng cửa sông Soài Rạp nầy. Ngoài nghề làm ruộng, dệt chiếu còn có nghề đóng ghe và đi ghe rất nổi tiếng: ghe mũi đỏ Cần Đước.
Đây là mẩu ghe cải tiến từ chiếc ghe bầu mang từ miền Trung vào. Chiếc ghe truyền thống có mũi cong vút, mũi sơn đỏ và có đôi mắt được vẽ tròn to, tròng mắt đen nghếch lên đầy thách thức. Ghe khi chở nặng thì rất đầm và lướt sóng rất tốt. Và từ rất sớm, người Cần Đước đã thoát ra khỏi ruộng đồng để bước xuống ghe đi buôn, đi xuống các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, xuống tận Cà Mau….mua heo, mua cá đem về Chợ Lớn, Bình Dương bán. Người Cần Đước chạy buồm rất giỏi!
Nghe kể họ cũng lãng mạn lắm. Cần Đước là cái nôi đờn ca tài tử, võ nghệ vô song -“đờn nhứt xứ, võ vô địch”- Thử hình dung ngồi trên chiếc ghe đó là một ông chủ mặc bộ đồ lãnh đen, đầu đội nón nĩ, võ nghệ giỏi, đàn ca hay…thì dễ làm cho trái tim các cô gái miệt vườn xao động…
Ca dao Cần Đước có câu rằng:
…Ghe anh đỏ mũi xanh lườn
Ở trên Gia Định xuống vườn thăm em
…Ghe anh lại về Gia Định
Em hay tin em thọ bịnh liền
Hỏng tin anh hỏi xóm giềng đều hay!
Trong khi anh chồng còn tình tang với mấy cô ở dưới miệt vườn thì người vợ ở nhà ngóng trông và than thân trách phận.
Anh đi ghe cá mũi son
Bắt em sàng gạo cho mòn ngón tay
Ngón tay ngón vắn ngón dài
Trồng được cây xài (xoài) trái chín trái chua!
Vì cũng thời là gái có chồng, mà vợ chồng người ta thì sáng tối có nhau, còn chồng mình sao đi biền biệt dưới ghe đến nỗi sàn gạo đến mòn ngón tay mà vẫn chưa về!.
Qua câu ca dao nầy còn cho thấy ở Cần Đước cũng đã sớm có sản xuất hàng hóa là gạo với nhiều “xóm hàng xáo” còn lưu tên đến ngày nay ở Phước Đông, Tân Chánh… Cần Đước nổi tiếng về gạo: -“Gạo Cần Đước, nước Đồng Nai”. Sàng gạo đến mòn ngón tay là một cách nói hình tượng rằng xay nhiều lắm và không phải để cho gia đình ăn mà là để bán!. Vậy bán ở đâu? -Chắc là ghe chở đem bán ở Sài Gòn – Chợ Lớn!.
Và còn câu nầy nữa:
Anh về ngoài Huế lâu vô
Họa bức tranh đồ để lại cho em
Sài Gòn mũi đỏ
Gia Định xíp-lê
Giã hiền thê ở lại lấy chồng
Buồm anh ra cửa như rồng gặp mây!
…Anh đi ghe gạo Gò Công
Về vàm Bao Ngược gió giông đứt buồm
…Anh đi ghe gạo Gò Công
Dây buồm anh cột như không, đứt rồi…
Trại đóng ghe Cần Đước
