ThS NGUYỄN VĂN ĐÔNG
Thực dân pháp nổ súng tấn công chiếm Thành Gia Định 2/1859, mở đầu cho cuộc xâm lược Nam kỳ. Quân triều đình lui về xây dựng Đại đồn Chí Hòa cố thủ do Nguyễn Tri Phương chỉ huy. Tháng 2/1861 Pháp tiếp tục tấn công và chiếm được Đại đồn Chí Hòa, làm chủ hoàn toàn Gia Định và bắt đầu tiến ra đánh chiếm Biên Hòa, Mỹ Tho, Cần Đước, Gò Công…
Ngay từ những ngày đầu bị xâm lược, người dân Cần Đước đã nhanh chóng có mặt trong hàng ngũ nghĩa quân chống Pháp. Như tham gia trận Nguyễn Trung Trực đánh chìm tàu L’Esperance ở Vàm Nhựt Tảo (10/12/1861), có Huỳnh Khắc Nhượng người làng Long Định, phó tướng của Nguyễn Trung Trực; trận công đồn Tây Dương ở Cần Giuộc (16/12/1861) do Bùi Quang Diệu, người làng Mỹ Lệ, chỉ huy. Ngoài ra còn có những thủ lĩnh nghĩa binh như Lãnh binh Nguyễn Văn Thế ở Phước Đông, Thống Xô ở Phước Tuy… cũng quy tụ nghĩa binh chống Pháp…Nhưng do tương quan lực lượng không cân sức nên các hoạt động vũ trang chống Pháp ở Cần Đước đã sớm đi vào thoái trào.
Lễ giỗ Lãnh binh Nguyễn Văn Tiến ngày 3/10 năm Nhâm Dần – 2022
Đầu năm 1883 cuộc vận động khởi nghĩa Mỹ Tho thất bại, thũ lĩnh địa phương của cuộc vận động này ở Cần Đước là Nguyễn Văn Tiến bị bắt ở Bình Đăng (huyện Bình Chánh) và xử chém ở Chợ Trạm thuộc xã Mỹ Lệ, huyện Cần Đước, tỉnh Long An ngày nay.
Nguyễn Văn Tiến sinh năm 1848, cha ông là Nguyễn Văn Xương một thầy võ nổi tiếng, mẹ tên là Phan Thị Yến ở làng Quảng Tập gần Kỳ Son, thuộc huyện Châu Thành ngày nay. Lúc giặc Pháp chiếm Gia Định (28/12/1861) ông mới 13 tuổi. Những biến cố trong vùng lúc này như vụ đốt tàu L’exprance nơi Vàm Nhật Tảo (10/12/1861), trận Cần Giuộc oai hùng (16/12/1861) đã dội vào lòng cậu thiếu niên con nhà võ đất Quảng Tập.
Người dân Cần Đước hành lễ
Năm 16 tuổi (1864) Nguyễn Văn Tiến đã tham gia chiến đấu trong hàng ngũ nghĩa quân, dưới cờ của Nguyễn Trung Trực. Sẵn lòng căm thù giặc lại thêm võ nghệ cao cường, Nguyễn Văn Tiến tỏ ra là một người chỉ huy xuất sắc điều khiển cánh nghĩa quân hoạt động ở vùng Tân An, Vàm Cỏ, Cần Đước, Cần Giuộc ngày nay.
Sau ngày Nguyễn Trung Trực mất (27/10/1868), nghĩa quân tôn ông làm Lãnh binh. Đây cũng là lúc cuộc kháng chiến của nhân dân Lục tỉnh đi vào giai đoạn khó khăn, toàn bộ Nam kỳ rơi vào tay quân Pháp, nhiều lãnh tụ kháng chiến nổi danh như Trương Định, Võ Duy Dương, Nguyễn Hữu Huân lần lượt bị giết hoặc bị bắt, bị đày. Bùi Quang Diệu, người chỉ huy đánh trận Cần Giuộc nổi tiếng cũng đã dao động đầu hàng Pháp (1866). Nguyễn Văn Tiến di binh ra vùng Đất Đỏ, tỉnh Bà Rịa.
Đờn ca tài tử không thể thiếu trong ngày giỗ của Lãnh binh Nguyễn Văn Tiến
Trong trận tập kích bất ngờ ở vùng Bình Đăng (Bình Hưng ngày nay) giặc Pháp đã bắt được ông. Chúng cho một số bạn bè cũ đã đầu hàng và được Pháp trọng dụng, đến khuyên dỗ thuyết phục ông kêu gọi những quân sĩ dưới quyền nên hạ vũ khí ra hàng, nhưng trước sau ông vẫn đều kiên quyết từ chối.
Thấy không thể lay chuyển được lòng dạ và ý chí của ông, nên sáng ngày 3/10 ÂL, năm Quí Mùi (22/11/1883), giặc Pháp đã đưa ông ra xử chém ở Chợ Trạm, làng Mỹ Lệ. Trước giờ hành quyết, giặc Pháp sai người dọn cho ông một mâm cơm thịnh soạn có thịt, có rượu tây, nhưng ông không ăn, dùng chân đá đổ mâm cơm và chửi thẳng vào mặt bọn cướp nước.
Dân địa phương tham dự lễ giỗ Lãnh binh Nguyễn Văn Tiến với trang phục trang trọng.
Sau khi giặc Pháp rút đi, bà con trong vùng đã làm lễ an táng ông rất trọng thể. Nguyễn Văn Tiến hy sinh ở tuổi 35. Ông là một tấm gương tận trung với nước, tận hiếu với dân.
Hình ảnh bất khuất và khí tiết của người anh hùng đã làm cho nhân dân khâm phục và kính trọng. Vì vậy nhân dân Chợ Trạm đã lập đền thờ và thường xuyên nhang khói thờ phụng ông như một vị thần. Hình ảnh bất tử của người anh hùng chống Pháp ở quê hương Cần Đước vẫn sống mãi trong lòng nhân dân. Hàng năm, đồng bào xã Mỹ Lệ cứ đến ngày Mùng 3 tháng 10 âm lịch đều tổ chức giỗ ông trong thể, phần mộ ông được chăm sóc chu đáo.
Mộ và đền thờ ông ở cách Chợ Trạm 200m, thuộc xã Mỹ Lệ, được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh.
Bia mộ ghi:“Việt Nam Ái Quốc Tổng lãnh Binh Nguyễn Văn Tiến, sinh năm 1848, Vị Quốc Vong Thân ngày 3 tháng 10 năm Quí Mùi, tức 22/11/1883”.
Năm 2020 huyện đã đầu tư nhiều tỷ đồng xây dựng lại đền thờ Nguyễn Văn Tiến to đẹp để thuận tiện cho việc thờ cúng và cũng để xứng đáng với công lao và sự hy sinh của ông trong sư nghiệp đấu tranh giành độc lập cho tổ quốc. Ngoài Mộ và đền thờ, hiện ở xã Mỹ Lệ còn có một con đường và một trường tiểu học cũng được mang tên người anh hùng Nguyễn Văn Tiến.
Bài và ảnh ThS Nguyễn Văn Đông
